Đánh giá năng lực công nghệ đang trở thành một yêu cầu cấp thiết trong giáo dục hiện đại, đặc biệt khi Bộ GD&ĐT đã ban hành Khung năng lực số Việt Nam 2025. Khung này không chỉ đo lường khả năng sử dụng công nghệ, mà còn nhấn mạnh đến an toàn – một miền năng lực riêng biệt, phản ánh nhu cầu bảo vệ trẻ em trong môi trường trực tuyến. Bài viết dưới đây sẽ phân tích vì sao Miền 4 (An toàn) là nền tảng thiết yếu, gắn liền với kỹ năng sống và sự phát triển toàn diện của học sinh trong kỷ nguyên số.
Khung năng lực số – Đáp ứng yêu cầu giáo dục thời đại số
Ngày 24/01/2025, Bộ Giáo dục & Đào tạo ban hành Khung năng lực số cho người học (Thông tư 02/2025/TT-BGDĐT), chính thức áp dụng từ 11/03/2025. Khung này gồm 6 miền năng lực, 24 năng lực thành phần và 8 bậc trình độ, tham chiếu các tiêu chuẩn quốc tế như DigComp (EU), ISTE (Mỹ) và UNESCO.
Trong đó, An toàn được xếp thành một miền riêng – miền số 4. Điều này phản ánh rõ nhận thức mới trong giáo dục: năng lực công nghệ không chỉ là biết sử dụng thiết bị hay phần mềm, mà còn phải biết bảo vệ bản thân và hành xử có trách nhiệm trên không gian mạng.
Xem thêm: Khung năng lực số là gì? Tại sao trẻ em Việt Nam cần được đánh giá từ sớm?
Miền 4 là gì? – Định nghĩa và phạm vi theo Thông tư 02/2025
Theo Thông tư 02/2025, An toàn bao gồm khả năng:
- Bảo vệ dữ liệu cá nhân, tài khoản và thiết bị.
- Nhận diện và phòng tránh các rủi ro trên môi trường số.
- Tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ và bản quyền nội dung.
- Hành xử có trách nhiệm, tuân thủ các quy tắc ứng xử văn minh.
Phạm vi này bao quát cả yếu tố kỹ thuật (như bảo mật) và yếu tố hành vi (như đạo đức, pháp luật). Đây là điểm khác biệt quan trọng giúp trẻ em Việt Nam không chỉ “giỏi công nghệ” mà còn “an toàn và đúng chuẩn” khi tham gia môi trường số.
Miền 4 gắn với những kỹ năng nào trong thực tiễn?
Bảo mật thông tin cá nhân
Trẻ cần biết cách đặt mật khẩu mạnh, bật xác thực 2 bước và tránh chia sẻ thông tin nhạy cảm trên mạng. Theo báo cáo của Cybersecurity Ventures (2024), mỗi ngày có hơn 2200 vụ tấn công mạng nhằm vào tài khoản cá nhân trên toàn cầu – minh chứng rằng bảo mật là kỹ năng sống còn.
Phòng tránh rủi ro trực tuyến
Bao gồm nhận diện tin giả, lừa đảo, nội dung độc hại và các hành vi xâm hại trực tuyến. Theo Internet Matters (UK) – dẫn dữ liệu từ Children’s Commissioner for England, 45% trẻ em từ 8–17 tuổi đã từng gặp nội dung trực tuyến mà các em cảm thấy không phù hợp hoặc khiến lo lắng/bồn chồn
Tôn trọng bản quyền và quyền sở hữu trí tuệ
Học sinh cần hiểu việc sao chép, sử dụng hình ảnh, âm nhạc, tài liệu mà không xin phép là vi phạm pháp luật. Việc tôn trọng bản quyền không chỉ là nghĩa vụ mà còn thể hiện đạo đức số.
Ứng xử văn minh và trách nhiệm
Tránh ngôn từ kích động, tôn trọng sự khác biệt và giải quyết mâu thuẫn trên mạng một cách hòa bình. Đây là kỹ năng quan trọng để duy trì môi trường mạng lành mạnh.
Tại sao Miền 4 là nền tảng thiết yếu?
An toàn và đạo đức số là nền móng để trẻ tự tin phát triển các năng lực số khác. Một học sinh giỏi lập trình hay thiết kế nhưng thiếu kỹ năng bảo mật hoặc ứng xử đúng mực có thể gặp rủi ro nghiêm trọng.
Ngoài ra, nghiên cứu của UNESCO – “Safe to learn and thrive: the role of education in ending violence against children in school and beyond” (30/03/2025) nhấn mạnh vai trò của giáo dục trong ngăn chặn bạo lực (bao gồm cả bạo lực trực tuyến), và ghi nhận rằng 26 quốc gia cam kết cải thiện chương trình giảng dạy nhằm ngăn ngừa bạo lực, bao gồm an toàn số
Mô hình phát triển Miền 4: Nhà trường – Gia đình – Công nghệ đồng hành
Để trẻ rèn luyện an toàn hiệu quả, cần có sự phối hợp từ ba phía:
Nhà trường
Tích hợp an toàn vào môn Tin học hoặc hoạt động ngoại khóa. Sử dụng các tình huống thực tế để học sinh luyện kỹ năng ứng phó.
Gia đình
Phụ huynh cần trò chuyện cởi mở về trải nghiệm trực tuyến của con, đặt giới hạn thời gian sử dụng thiết bị, hướng dẫn cách xử lý khi gặp tình huống nguy hiểm.
Công nghệ đồng hành
Sử dụng phần mềm kiểm soát truy cập, công cụ lọc nội dung và ứng dụng học tập an toàn. Các nền tảng giáo dục số như TSAK có thể tích hợp bài kiểm tra để đánh giá năng lực an toàn của học sinh, từ đó đưa ra lộ trình rèn luyện phù hợp.
Khi ba yếu tố này cùng đồng hành, trẻ không chỉ học cách bảo vệ bản thân trên mạng, mà còn hình thành thói quen ứng xử có trách nhiệm và bền vững trong môi trường số.
Kết luận – Đầu tư vào Miền 4 là đầu tư vào năng lực sống số của học sinh
Trong kỷ nguyên số, nơi ranh giới giữa thế giới thực và thế giới ảo ngày càng mờ nhạt, an toàn không chỉ là một kỹ năng, mà là một năng lực sống. Trang bị cho trẻ miền năng lực này từ sớm giúp các em tự tin, bản lĩnh và có trách nhiệm trong mọi hoạt động trực tuyến.
Đây chính là bước nền để trẻ phát triển toàn diện, sẵn sàng tham gia vào nền kinh tế số và xã hội số một cách an toàn, hiệu quả và bền vững.
Xem thêm: Hướng dẫn đăng ký bài đánh giá năng lực số: Chìa khóa để cá nhân hóa hành trình học công nghệ
