Trí tuệ nhân tạo (A.I – Artificial Intelligence) thường được xem là công nghệ cao siêu, chỉ xuất hiện trong phòng thí nghiệm hay các tập đoàn lớn. Thế nhưng thực tế, A.I trong đời sống hằng ngày đã hiện diện ngay trong những hoạt động thường nhật của trẻ em. Từ việc học online, chơi game, đến giải trí bằng ứng dụng trên điện thoại, trẻ tiếp xúc với A.I từ lâu mà không hề nhận ra. Hiểu đúng về A.I sẽ giúp phụ huynh nhận ra cơ hội giáo dục, đồng thời trang bị cho trẻ kỹ năng số, tư duy phản biện và khả năng sáng tạo cần thiết cho tương lai.
A.I không xa lạ: Công nghệ trong những ứng dụng quen thuộc
Nếu ba mẹ nghĩ rằng A.I chỉ gắn với xe tự lái hay robot thông minh, thực tế sẽ khiến ba mẹ ngạc nhiên. Hầu hết các ứng dụng trẻ em sử dụng mỗi ngày đều có sự tham gia của A.I:
- Trợ lý ảo như Siri, Google Assistant hay Alexa hiểu và trả lời câu hỏi bằng giọng nói.
- Đề xuất video trên TikTok hay YouTube dựa vào phân tích hành vi xem của trẻ để gợi ý nội dung phù hợp.
- Lọc thư rác trong Gmail dùng A.I nhận diện email nguy hiểm.
- Xe tự lái thử nghiệm – tuy chưa phổ biến ở Việt Nam nhưng là minh chứng rõ ràng cho sự tiến bộ của A.I.
Theo báo cáo của McKinsey, hơn 78% doanh nghiệp toàn cầu đã tích hợp ít nhất một ứng dụng A.I vào hoạt động thường ngày. Con số này cho thấy A.I không còn là tương lai xa mà đang hiện diện sống động ngay hôm nay.
Trẻ em và A.I: Tiếp xúc hàng ngày qua thói quen và công cụ
Sau khi thấy A.I xuất hiện trong các ứng dụng quen thuộc và doanh nghiệp, câu hỏi đặt ra là: trẻ em – những người tiếp xúc với công nghệ mỗi ngày – đang trải nghiệm A.I như thế nào?
Trong cuộc sống hiện đại, trẻ em tiếp xúc với A.I hàng ngày mà ba mẹ thường không để ý. Hiểu rõ các thói quen và công cụ mà trẻ đang sử dụng sẽ giúp phụ huynh hướng dẫn con tiếp cận công nghệ đúng cách.
A.I trong thói quen hằng ngày của trẻ
Các thói quen thường nhật của trẻ đều có sự hiện diện của A.I, chẳng hạn:
- Học online: Hệ thống chấm điểm tự động và gợi ý bài tập theo trình độ dựa trên A.I.
- Tìm kiếm thông tin: Google Search ứng dụng A.I để đưa ra kết quả phù hợp với từng người dùng.
- Chơi game: Các nhân vật máy (NPC) hay hệ thống gợi ý chiến thuật đều do A.I điều khiển.
Theo UNESCO, A.I đang tác động rõ rệt đến phương pháp học tập của học sinh, giúp cá nhân hóa việc học và phát triển kỹ năng số
Ví dụ cụ thể: Khi A.I bước vào nhà bạn
Ngoài thói quen, trẻ còn tiếp xúc A.I qua các công cụ hằng ngày:
- Chatbot hỗ trợ học tập: ChatGPT hay các ứng dụng tương tự giúp học sinh giải thích bài toán, viết đoạn văn, phân tích thông tin.
- Ứng dụng chỉnh sửa ảnh/video: TikTok, CapCut, Photoshop AI tự động nhận diện khuôn mặt, xóa phông nền, tạo hiệu ứng.
- Thiết bị nhà thông minh: Loa thông minh, camera an ninh nhận diện giọng nói và phân tích chuyển động.
Như vậy, A.I đã trở thành “người bạn đồng hành” vô hình trong đời sống hằng ngày của trẻ, từ học tập đến giải trí. Việc nhận biết và hướng dẫn trẻ sử dụng A.I đúng cách là bước chuẩn bị quan trọng cho tư duy công nghệ và kỹ năng số trong tương lai.
Xem thêm: Trí tuệ nhân tạo A.I: Hiểu đúng để không bị “dọa” bởi công nghệ
Vì sao phụ huynh nên quan tâm đến A.I?
Trong bối cảnh thế giới thay đổi nhanh chóng, việc trẻ hiểu và ứng dụng A.I sớm càng trở nên cấp thiết. Nhiều phụ huynh lo lắng rằng A.I sẽ khiến trẻ phụ thuộc công nghệ và giảm khả năng tư duy. Thực tế, mấu chốt không phải là tránh né A.I, mà là giúp trẻ hiểu đúng bản chất và học cách sử dụng A.I hiệu quả.
Theo Chủ tịch Diễn đàn Kinh tế Thế giới Klaus Schwab, 65% trẻ em hiện nay sẽ làm những công việc chưa từng tồn tại trong tương lai (WEF Future of Jobs Report). Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc trẻ tiếp xúc với A.I từ sớm để phát triển tư duy công nghệ, kỹ năng sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề.
Ba mẹ nên làm gì để biến việc “xem A.I” thành “hiểu và ứng dụng A.I”?
Việc trẻ tiếp xúc A.I mỗi ngày không tự động giúp trẻ hiểu công nghệ. Ba mẹ đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn trẻ từ việc sử dụng A.I trở thành hiểu và tạo ra sản phẩm với A.I. Dưới đây là một số cách thực tế để phụ huynh đồng hành cùng con:
- Giải thích bằng ngôn ngữ đơn giản: Thay vì nói A.I là “thuật toán”, hãy giải thích rằng “A.I giống như bộ não nhỏ biết học từ dữ liệu”.
- Khuyến khích trẻ đặt câu hỏi: Ví dụ: “Tại sao TikTok biết con thích video này?” hay “Chatbot học từ đâu?” để hình thành tư duy tò mò và chủ động.
- Định hướng tư duy phản biện: Giúp trẻ phân biệt thông tin thật – giả trong thế giới số, từ đó sử dụng A.I một cách thông minh.
- Tạo cơ hội trải nghiệm thực tế: Không chỉ dùng A.I để giải trí, trẻ nên được học cách tạo ra sản phẩm bằng A.I như vẽ tranh, làm nhạc, dựng video hay lập trình website.
Những bước này giúp trẻ từ người sử dụng A.I trở thành người hiểu và làm chủ công nghệ, chuẩn bị tư duy sáng tạo và kỹ năng số cho tương lai.
Kết luận: Tương lai gọi tên những đứa trẻ hiểu A.I
A.I không phải điều xa lạ hay đáng sợ. Con bạn đã tiếp xúc với A.I mỗi ngày – qua game, video, ứng dụng học tập. Câu hỏi quan trọng là: trẻ chỉ sử dụng hay thực sự hiểu và làm chủ A.I?
Hãy bắt đầu từ hôm nay: cho con tiếp cận A.I sớm, không phải để chạy theo công nghệ, mà để chuẩn bị tư duy công nghệ, kỹ năng sáng tạo và trách nhiệm số.
