An ninh mạng cho trẻ: Teky tiên phong kiến tạo thế hệ công dân số có trách nhiệm trên không gian mạng

Trong kỷ nguyên số hóa toàn cầu, thế hệ trẻ em Việt Nam đang trở thành những “công dân số bản địa” (digital natives), với khả năng tiếp cận và tương tác với không gian mạng từ độ tuổi rất sớm. Tuy nhiên, sự phát triển vũ bão của công nghệ cũng mang đến một nghịch lý: trong khi khả năng tiếp cận công nghệ của trẻ em tăng theo cấp số nhân, hệ thống giáo dục và các kỹ năng bảo vệ tương xứng liệu có theo kịp? Bài viết này phân tích sâu về khoảng trống trong giáo dục an ninh mạng cho trẻ tại Việt Nam và giới thiệu một giải pháp cộng đồng tiên phong, mang tính hệ thống từ Teky EdTech, nhằm giải quyết nhu cầu cấp thiết này.

Trẻ em Việt Nam “trực tuyến” sớm nhưng chưa được dạy cách tự bảo vệ

Thực trạng về việc trẻ em Việt Nam tham gia môi trường mạng đang ở mức báo động, đặt ra nhiều thách thức nghiêm trọng cho các bậc phụ huynh và toàn xã hội.

Thực trạng tình hình an ninh mạng ở trẻ

Theo một khảo sát của UNICEF công bố năm 2022, có đến 82% trẻ em Việt Nam trong độ tuổi 12 – 13 tuổi sử dụng Internet hàng ngày, và con số này tăng lên 93% ở lứa tuổi 14 – 15. Các số liệu này cho thấy Internet không còn là một công cụ bổ trợ, mà đã trở thành một phần không thể tách rời trong đời sống xã hội và học tập của thanh thiếu niên.

Đáng chú ý hơn, theo thông tin từ Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐTBXH), thời gian trung bình trẻ em Việt Nam sử dụng mạng xã hội là từ 5 đến 7 giờ mỗi ngày. Khoảng thời gian khổng lồ này, chủ yếu dành cho học tập, giải trí và tương tác xã hội, vô hình trung khiến các em phơi nhiễm (expose) với vô số rủi ro tiềm ẩn.

Những nguy cơ trẻ có thể gặp khi tham gia môi trường mạng

Trong một hội thảo cuối năm 2023, Hiệp hội An toàn thông tin Việt Nam (VNISA) đã chỉ ra 6 nhóm rủi ro chính khi trẻ em tham gia môi trường mạng, trong đó nổi cộm là vấn đề nghiện Internet, lừa đảo trực tuyến và tiếp xúc với nội dung độc hại. Cục An toàn thông tin (Bộ TT&TT) cũng đã liên tục cảnh báo về 5 nguy cơ lớn, bao gồm:

1. Tiếp cận nội dung độc hại: Hình ảnh bạo lực, nội dung khiêu dâm, tư tưởng lệch lạc.
2. Lừa đảo và quấy rối trực tuyến: Bị lôi kéo, dụ dỗ, tống tiền (cybergrooming).
3. Bắt nạt mạng (Cyberbullying): Gây tổn thương nghiêm trọng về tâm lý.
4. Nghiện mạng xã hội và game online: Mất cân bằng tâm lý, ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và kết quả học tập.
5. Rò rỉ dữ liệu cá nhân và tin giả: Trở thành nạn nhân của hành vi trộm cắp danh tính hoặc công cụ lan truyền thông tin sai lệch.

Thực tế này được xác nhận bởi bà Nguyễn Thị Nga, Phó Cục trưởng Cục Trẻ em (Bộ LĐTBXH), khi bà thông tin rằng Tổng đài 111 mỗi năm tiếp nhận hàng trăm cuộc gọi liên quan đến bảo vệ trẻ em trên mạng. Bà nhấn mạnh: “Nếu không tăng cường phòng ngừa, thì để cai nghiện một ca trẻ nghiện Internet là rất khó khăn”.

Vấn đề cốt lõi nằm ở “khoảng trống giáo dục”. Phụ huynh, dù có kiến thức, cũng gặp khó khăn trong việc hệ thống hóa các nguy cơ và giảng dạy con một cách bài bản, phù hợp với tâm lý lứa tuổi.

An ninh mạng – Kỹ năng sống quan trọng của thế hệ công dân số

Khi đối mặt với các rủi ro trên, điều quan trọng là phải phân biệt rõ hai khái niệm học thuật thường bị nhầm lẫn: An ninh mạng (Cybersecurity) và An toàn số (Digital Safety).

An ninh mạng (Cybersecurity)

Là một lĩnh vực kỹ thuật, tập trung vào việc bảo vệ các hệ thống máy tính, mạng lưới, thiết bị và dữ liệu khỏi các cuộc tấn công kỹ thuật số (như virus, malware, tấn công giả mạo – phishing, xâm nhập trái phép). Đối với trẻ em, điều này tương đương với việc “khóa cửa kỹ thuật số” – cài đặt phần mềm diệt virus, không nhấp vào liên kết lạ, sử dụng mật khẩu mạnh.

An toàn số (Digital Safety)

Là một khái niệm rộng hơn, thuộc về khoa học xã hội và hành vi, tập trung vào việc bảo vệ con người (cụ thể là trẻ em) khỏi các tác hại về tâm lý, cảm xúc, danh dự và thể chất khi hoạt động trên không gian số. Nó bao gồm kỹ năng ứng phó với bắt nạt mạng, quản lý thời gian sử dụng thiết bị (screen time), nhận diện hành vi gạ gẫm (grooming), và xây dựng một bản sắc số (digital identity) tích cực.

Trong bối cảnh hiện tại, an ninh mạng cho trẻ không còn là một môn học tự chọn hay một kỹ năng IT đơn thuần. Nó đã trở thành một kỹ năng sống (life skill) cơ bản. Trẻ em cần được trang bị kiến thức không chỉ để bảo vệ thiết bị, mà còn để bảo vệ chính bản thân, cảm xúc và nhân phẩm của mình trong một thế giới ngày càng “trực tuyến hóa”.

Teky Edtech – Tiên phong giáo dục an ninh mạng và an toàn số cho trẻ em Việt Nam

Nhận diện rõ khoảng trống giáo dục nghiêm trọng và nhu cầu xã hội cấp thiết, Teky EdTech đã chủ động đảm nhận vai trò tiên phong, triển khai một dự án cộng đồng quy mô lớn nhằm trang bị kỹ năng an toàn số cho thế hệ trẻ Việt Nam.

Teky – Đơn vị tiên phong trong giáo dục công nghệ và an toàn số

Teky EdTech (Học viện Sáng tạo Công nghệ Teky) từ lâu đã được biết đến là một trong những đơn vị hàng đầu tại Việt Nam trong lĩnh vực giáo dục STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán học), đặc biệt là lập trình và tư duy công nghệ cho trẻ em.

Uy tín của Teky không chỉ đến từ quy mô mà còn từ chất lượng sư phạm được kiểm chứng quốc tế. Teky là đơn vị Việt Nam hiếm hoi đạt được những chứng nhận học thuật danh giá:

Education Alliance Finland (EAF)

Một tổ chức kiểm định giáo dục uy tín toàn cầu của Phần Lan, đã đánh giá và chứng nhận chất lượng sư phạm của Teky đạt 93/100 điểm. Chứng nhận này khẳng định phương pháp luận và nội dung giảng dạy của Teky đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế cao nhất về tính hiệu quả và phù hợp tâm lý học tập.

World Economic Forum (WEF)

Diễn đàn Kinh tế Thế giới đã công nhận Teky là một trong những “Trường học của tương lai” (Schools of the Future) tại khu vực, ghi nhận sự đổi mới và tầm nhìn trong việc chuẩn bị kỹ năng cho thế hệ công dân toàn cầu.

Teky đã chính thức khởi động dự án “Cyber Safety for Kids”. Dự án triển khai hai khóa học trực tuyến hoàn toàn miễn phí, được thiết kế chuyên biệt về “An ninh mạng & An toàn trên Không gian số”, nhắm đến hai nhóm tuổi vàng (7-11 tuổi và 11-18 tuổi).

Khóa học An ninh mạng & An toàn trên Không gian số (7–11 tuổi)

Đây là chương trình nhập môn, được thiết kế với mục tiêu xây dựng nhận thức nền tảng, giúp trẻ ở độ tuổi tiểu học (7-11 tuổi) hiểu, nhận biết các rủi ro cơ bản và hình thành những thói quen sử dụng Internet an toàn đầu tiên.

Bối cảnh & Mục tiêu

Lứa tuổi 7-11 là giai đoạn trẻ bắt đầu khám phá Internet một cách độc lập hơn, chủ yếu qua game online, video giải trí (YouTube) và các nền tảng học tập. Tuy nhiên, khả năng tự kiểm soát (self-control) và tư duy phản biện (critical thinking) của trẻ còn rất non nớt. Các em dễ dàng bị cuốn vào các nội dung gây nghiện, vô tình nhấp vào link độc hại, hoặc bị bắt nạt mà không biết cách chia sẻ với phụ huynh.

Do đó, Teky thiết kế khóa học này nhằm:

• Trang bị kiến thức cơ bản, được “diễn giải” qua ngôn ngữ sinh động, dễ hiểu về các mối nguy online.
• Giúp trẻ học cách nhận diện các tình huống rủi ro phổ biến và các phản ứng phù hợp.
• Cung cấp cho phụ huynh một công cụ sư phạm để hiểu và đồng hành cùng con trong môi trường số.

Lợi ích nổi bật

Chương trình học tập trung vào việc phát triển năng lực tự nhận thức và tự bảo vệ cho học sinh, đồng thời hỗ trợ phụ huynh:

Với học sinh

• • Phát triển khả năng tự điều chỉnh (self-regulation), cân bằng giữa thời gian sử dụng thiết bị và các hoạt động thể chất, cảm xúc online.
  • Nhận diện được các hành vi gây hại (như bắt nạt, lừa đảo) và trang bị kỹ năng tự bảo vệ cơ bản.
  • Hình thành nền tảng của đồng cảm kỹ thuật số (digital empathy) và tư duy phản biện sơ khởi.

Với phụ huynh

• • Có được một khung tham chiếu (framework) học thuật đã được kiểm chứng để theo dõi, thấu hiểu các vấn đề con đang gặp phải trên mạng.
  • Giảm tải lo lắng về rủi ro mạng khi con được trang bị “vắc-xin số”.
  • Cùng con xây dựng một bộ “quy tắc gia đình” về sử dụng công nghệ lành mạnh.

Cấu trúc & Lộ trình học tập

Khóa học được cấu trúc thành 5 chủ đề lớn, bao gồm hơn 15 video bài giảng ngắn gọn, sử dụng các tình huống mô phỏng và ví dụ thực tế gần gũi với bối cảnh Việt Nam.

Cân bằng khi sử dụng công nghệ

• • Phân tích về “thiết kế gây nghiện” (addictive design) trong các ứng dụng và game. Trẻ sẽ học cách nhận biết các cơ chế thưởng (reward loops) khiến chúng muốn chơi/xem không ngừng.
  • Cung cấp các “mẹo” (life-hacks) để trẻ tự quản lý thời gian, nhận biết cảm xúc của mình khi online (ví dụ: tức giận khi thua game, buồn bã khi xem nội dung tiêu cực).

Quản lý rủi ro trên không gian mạng

• Giới thiệu khái niệm Cybergrooming (gạ gẫm trực tuyến) ở mức độ cơ bản: nhận diện người lạ có hành vi đáng ngờ (hỏi thông tin cá nhân, rủ rê gặp mặt).
• Đối phó với sang chấn tâm lý khi vô tình tiếp xúc nội dung bạo lực, đáng sợ. Khóa học hướng dẫn trẻ cách phản ứng ngay lập tức: tắt thiết bị và báo cho người lớn.

An toàn mạng cá nhân

• Giải thích về “tấn công giả mạo” (phishing) qua các ví dụ đơn giản (email trúng thưởng, link nạp thẻ game giả mạo).
• Xây dựng ý thức bảo vệ thông tin cá nhân (không chia sẻ tên trường, địa chỉ nhà, số điện thoại của bố mẹ).

Đồng cảm kỹ thuật số (Digital Empathy)

• Đây là một học phần quan trọng, tập trung vào bắt nạt mạng (Cyberbullying).
• Khóa học giúp trẻ nhận diện hành vi bắt nạt (chế giễu, loại khỏi nhóm chat, lan truyền tin đồn) và cung cấp quy trình ứng phó: Không trả lời – Chặn (Block) – Báo cáo (Report) – Chia sẻ (Tell).

Năng lực truyền thông thông tin số

• Giúp trẻ phân biệt thông tin thật – giả (fake news) ở mức độ cơ bản.
• Rèn luyện thói quen xác minh thông tin (hỏi lại bố mẹ, thầy cô) trước khi tin hoặc chia sẻ.

Giá trị gia tăng sau khóa học

Hoàn thành khóa học, học sinh không chỉ có kỹ năng an toàn cơ bản mà còn được khuyến khích tham gia các lộ trình học tập nâng cao về STEM, lập trình tại Teky. Điều này giúp trẻ chuyển từ vai trò “người dùng bị động” sang “người sáng tạo chủ động”. Phụ huynh cũng nhận được bộ tài liệu hướng dẫn đi kèm để tiếp tục củng cố các hành vi an toàn số cho con trong đời sống hàng ngày, tạo ra một lộ trình phát triển bền vững, hướng tới tư cách Công dân số (Digital Citizenship) có trách nhiệm.

Khóa học An ninh mạng & An toàn trên Không gian số (11–18 tuổi)

Đây là phiên bản nâng cao, được thiết kế cho học sinh trung học (THCS & THPT). Ở lứa tuổi này, các em có nhận thức xã hội phức tạp hơn, sử dụng công nghệ sâu hơn, và đồng thời đối mặt với những rủi ro tinh vi, nguy hiểm hơn.

Bối cảnh & Định hướng

Lứa tuổi 11-18 là giai đoạn hình thành nhân cách và bản sắc cá nhân. Các em sử dụng mạng xã hội chuyên sâu để kết bạn, thể hiện bản thân và học tập. Tuy nhiên, đây cũng là lứa tuổi dễ bị tổn thương tâm lý nhất bởi áp lực đồng trang lứa (peer pressure), các vấn đề về so sánh xã hội (social comparison), và dễ trở thành mục tiêu của các hành vi lừa đảo tinh vi, cybergrooming, hoặc bị cuốn vào các trào lưu độc hại.

Mục tiêu của khóa học này không chỉ dừng ở “phòng tránh”, mà tập trung vào:

• Trang bị năng lực nhận diện – phân tích – phản ứng – xây dựng kỹ năng số.
• Giúp học sinh phát triển tư duy phản biện ở mức độ sâu.
• Định hướng học sinh trở thành “người dùng công nghệ có trách nhiệm và hiểu biết”.

Lợi ích cho phụ huynh & học sinh

Với phụ huynh

An tâm hơn khi con được trang bị kỹ năng thực tế để xử lý các tình huống phức tạp, giảm thiểu nguy cơ xảy ra các sự cố tâm lý nghiêm trọng hoặc rủi ro pháp lý.

Với học sinh

• • Làm chủ các kỹ năng bảo mật cá nhân nâng cao (chống phishing tinh vi, quản lý dấu chân số).
  • Nhận diện và phân tích các hình thức cybergrooming phức tạp.
  • Phân biệt rõ ràng giữa giải trí lành mạnh và các hành vi gây nghiện công nghệ.
  • Phát triển năng lực đồng cảm nhân văn trong các tình huống bắt nạt mạng, biết cách can thiệp đúng đắn.
  • Phát triển năng lực truyền thông thông tin số: chống tin giả và đặc biệt là nhận thức, thoát khỏi “bong bóng lọc” (filter bubbles).

Cấu trúc khóa học

Khóa học nâng cao bao gồm 19 bài học video, chia thành 5 chủ đề học thuật chuyên sâu:

Cân bằng sử dụng công nghệ

• • Đi sâu vào tác động của mạng xã hội đến sức khỏe tâm thần (mental health), các hội chứng như FOMO (Fear Of Missing Out) và lo âu xã hội.
  • Cung cấp chiến lược “cai nghiện số” (digital detox) và xây dựng thói quen sử dụng lành mạnh.

Quản lý rủi ro hành vi mạng

• • Phân tích chuyên sâu về Cybergrooming. Khóa học mô tả chi tiết các giai đoạn của kẻ tấn công: tiếp cận, xây dựng lòng tin, cô lập nạn nhân, đưa ra yêu cầu và đe dọa.
  • Giúp học sinh nhận diện các “cờ đỏ” (red flags) trong các mối quan hệ trực tuyến.

Quản lý an toàn mạng cá nhân

• • Các kỹ thuật phòng tránh tấn công giả mạo (phishing) và lừa đảo xã hội (social engineering) nâng cao.
  • Khái niệm về “dấu chân số” (digital footprint) và tính vĩnh viễn của thông tin trên mạng, ảnh hưởng của nó đến hồ sơ học tập và sự nghiệp tương lai.

Đồng cảm kỹ thuật số

• • Đây là học phần tâm lý học xã hội quan trọng nhất. Khóa học không chỉ dạy cách phòng chống, mà yêu cầu học sinh phân tích tình huống bắt nạt mạng từ đa góc nhìn: Nạn nhân (Victim), Kẻ bắt nạt (Bully), và Người chứng kiến (Bystander).
  • Tập trung vào vai trò của “người chứng kiến”: hành động can thiệp (upstander) thay vì im lặng (bystander) có thể thay đổi hoàn toàn hậu quả của một vụ bắt nạt.

Năng lực truyền thông thông tin số

• • Đây là học phần “hàn lâm” nhất, trang bị tư duy phản biện bậc cao.
  • Phân tích tác động của tin giả (fake news) và thông tin sai lệch (misinformation) đến xã hội.
  • Giới thiệu các khái niệm học thuật: “Bong bóng lọc” (Filter Bubble) – hiện tượng các thuật toán chỉ hiển thị nội dung phù hợp với quan điểm đã có của người dùng; và “Buồng vang” (Echo Chamber) – không gian nơi các quan điểm được củng cố và khuếch đại, dẫn đến tư duy phân cực (polarization).
  • Cung cấp chiến lược chủ động để “thoát” khỏi bong bóng lọc: chủ động theo dõi các nguồn tin đa chiều, sử dụng các công cụ kiểm chứng (fact-checking).

Chương trình học này tiệm cận các chuẩn quốc tế về giáo dục an toàn số (tham chiếu các mô hình của EU và UNESCO) nhưng được “Việt hóa” (localize) với các tình huống, ngôn ngữ và ví dụ thực tiễn tại Việt Nam. Khóa học không chỉ dừng ở phòng tránh rủi ro, mà tập trung phát triển tư duy phản biện và kỹ năng ứng xử văn minh, giúp học sinh thấu hiểu vấn đề một cách toàn diện.

Giá trị gia tăng sau khóa học

Đây là nền tảng quan trọng cho học sinh THPT. Sau khi hoàn thành, các em có đủ năng lực để tiếp tục tham gia các lộ trình STEM chuyên sâu:

• Các khóa học về An ninh mạng (Cybersecurity) thực thụ: học về mã hóa, phòng thủ mạng, pentesting.
• Các khóa Lập trình, Trí tuệ nhân tạo (AI) tại Teky.
• Tham gia các dự án học tập ứng dụng (ví dụ: xây dựng chiến dịch truyền thông chống tin giả tại trường học) và các cuộc thi công nghệ do Teky và đối tác tổ chức.

Teky – Hành trình kiến tạo nhận thức & lan tỏa trách nhiệm xã hội

Việc ra mắt hai khóa học miễn phí này không phải là một hoạt động đơn lẻ, mà là một phần trong chiến lược và cam kết trách nhiệm xã hội (CSR) dài hạn của Teky.

Tầm nhìn của Teky là góp phần đưa giáo dục an toàn số và công dân số trở thành một phần bắt buộc, tích hợp trong chương trình giáo dục phổ thông. Teky tin rằng, trong cuộc chiến bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, công nghệ không phải là giải pháp duy nhất, mà giáo dục nhận thức mới là yếu tố cốt lõi. Mỗi gia đình cần trở thành “lá chắn” đầu tiên, và mỗi đứa trẻ phải là một “người dùng có nhận thức” (informed user).

Khi an ninh mạng trở thành năng lực sống của trẻ Việt Nam

Sự phát triển của không gian mạng là tất yếu, và việc trẻ em Việt Nam tham gia vào thế giới đó là không thể đảo ngược. Thực trạng phơi nhiễm rủi ro cao trong khi thiếu hụt kỹ năng bảo vệ đang đặt ra một bài toán cấp bách cho toàn xã hội. Giáo dục an ninh mạng cho trẻ đã vượt qua khuôn khổ của một môn học kỹ thuật, để trở thành một năng lực sống còn, một cấu phần bắt buộc của giáo dục nhân cách trong kỷ nguyên số.

Với vai trò là đơn vị tiên phong trong giáo dục công nghệ, Teky EdTech đang thực hiện sứ mệnh của mình không chỉ là dạy trẻ học công nghệ, mà quan trọng hơn, là dạy trẻ cách sống an toàn, nhân văn và có trách nhiệm trong thế giới số.

Đăng ký nay khóa học “An ninh mạng và An toàn trên Không gian số” – HOÀN TOÀN MIỄN PHÍ.

🌐 Truy cập https://khuyenmai.teky.vn/ để cùng con xây dựng kỹ năng an toàn số, phát triển vững vàng trong kỷ nguyên công dân số.

NGUỒN THAM KHẢO

• Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (15/12/2023). Vấn đề bảo vệ trẻ em Việt Nam trên môi trường mạng đang đặt ra nhiều thách thức. Truy cập từ: https://www.molisa.gov.vn/baiviet/239444
• UNICEF (2022). Disrupting Harm in Vietnam: Evidence on online risks and harms facing children.
• Cục An toàn thông tin (Bộ TT&TT, 2024). Tổng hợp rủi ro mạng và biện pháp bảo vệ trẻ em trực tuyến.
• VNISA & VCSC (2023). Hội thảo “Phòng chống thông tin độc hại và lừa đảo trẻ em trên môi trường mạng”.