Đánh giá năng lực công nghệ đang trở thành một yêu cầu cấp thiết trong giáo dục hiện đại, đặc biệt khi Bộ GD&ĐT đã ban hành Khung năng lực số Việt Nam 2025. Khung này không chỉ đo lường khả năng sử dụng công nghệ, mà còn nhấn mạnh đến an toàn – một miền năng lực riêng biệt, phản ánh nhu cầu bảo vệ trẻ em trong môi trường trực tuyến. Bài viết dưới đây sẽ phân tích vì sao Miền 4 (An toàn) là nền tảng thiết yếu, gắn liền với kỹ năng sống và sự phát triển toàn diện của học sinh trong kỷ nguyên số.
Khung năng lực số – Đáp ứng yêu cầu giáo dục thời đại số
Ngày 24/01/2025, Bộ Giáo dục & Đào tạo ban hành Khung năng lực số cho người học (Thông tư 02/2025/TT-BGDĐT), chính thức áp dụng từ 11/03/2025. Khung này gồm 6 miền năng lực, 24 năng lực thành phần và 8 bậc trình độ, tham chiếu các tiêu chuẩn quốc tế như DigComp (EU), ISTE (Mỹ) và UNESCO.
Trong đó, An toàn được xếp thành một miền riêng – miền số 4. Điều này phản ánh rõ nhận thức mới trong giáo dục: năng lực công nghệ không chỉ là biết sử dụng thiết bị hay phần mềm, mà còn phải biết bảo vệ bản thân và hành xử có trách nhiệm trên không gian mạng.
Xem thêm: Khung năng lực số là gì? Tại sao trẻ em Việt Nam cần được đánh giá từ sớm?
Miền 4 là gì? – Định nghĩa và phạm vi theo Thông tư 02/2025
Theo Thông tư 02/2025, An toàn là Tập trung vào việc bảo vệ dữ liệu, thiết bị, sức khỏe và môi trường số; bao gồm các kỹ năng như bảo mật thông tin cá nhân, quản lý rủi ro mạng, sử dụng công nghệ số an toàn, bảo đảm sức khỏe tâm lý và thể chất khi tương tác trong môi trường số và thúc đẩy trách nhiệm bảo vệ môi trường kỹ thuật số. Bao gồm năng lực:
Bảo vệ thiết bị
Bảo vệ được các thiết bị và nội dung số cũng như hiểu rõ các rủi ro và mối đe dọa trong môi trường kỹ thuật số. Biết được các biện pháp an toàn và bảo mật cũng như có sự quan tâm đúng mức đến độ tin cậy và quyền riêng tư.
Bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư
Bảo vệ được dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư trong môi trường số. Hiểu được cách sử dụng và chia sẻ thông tin định danh cá nhân một cách an toàn, có khả năng bảo vệ bản thân và người khác. Hiểu được cách các dịch vụ số sử dụng “Chính sách Quyền riêng tư” để thông báo phương thức sử dụng dữ liệu cá nhân.
Bảo vệ sức khỏe và an sinh số
Tránh được rủi ro và đe dọa đến sức khỏe thể chất và tinh thần khi sử dụng công nghệ số. Bảo vệ được bản thân và người khác khỏi nguy cơ trong môi trường số (ví dụ: bắt nạt trên mạng). Nhận biết được những công nghệ số giúp tăng cường thịnh vượng xã hội và sự hòa hợp trong xã hội.
Bảo vệ môi trường
Nhận thức được tác động của công nghệ số và việc sử dụng công nghệ số đối với môi trường.
Phạm vi này bao quát cả yếu tố kỹ thuật (như bảo mật) và yếu tố hành vi (như đạo đức, pháp luật). Đây là điểm khác biệt quan trọng giúp trẻ em Việt Nam không chỉ “giỏi công nghệ” mà còn “an toàn và đúng chuẩn” khi tham gia môi trường số.
Miền 4 gắn với những kỹ năng nào trong thực tiễn?
1. Bảo mật thông tin cá nhân
Trẻ biết cách đặt mật khẩu mạnh, bật xác thực hai bước và tránh chia sẻ thông tin nhạy cảm trên mạng. Theo báo cáo của Cybersecurity Ventures (2024), mỗi ngày có hơn 2.200 vụ tấn công mạng nhằm vào tài khoản cá nhân trên toàn cầu – minh chứng rằng bảo mật là kỹ năng sống còn.
2. Quản lý rủi ro mạng
Học sinh học cách nhận diện tin giả, lừa đảo, nội dung độc hại và các hành vi xâm hại trực tuyến. Theo Internet Matters (UK) – dẫn dữ liệu từ Children’s Commissioner for England cho thấy 45% trẻ em từ 8–17 tuổi từng gặp nội dung trực tuyến không phù hợp, gây lo lắng hoặc bồn chồn.
3. Sử dụng công nghệ số an toàn
Trẻ em được hướng dẫn sử dụng các thiết bị, ứng dụng và nền tảng trực tuyến một cách an toàn, giảm thiểu nguy cơ lạm dụng hoặc gặp sự cố kỹ thuật, đồng thời đảm bảo bảo mật dữ liệu và thông tin cá nhân.
4. Bảo đảm sức khỏe tâm lý và thể chất khi tương tác số
Học sinh biết cách cân bằng thời gian sử dụng công nghệ, tránh phụ thuộc màn hình, duy trì sức khỏe tâm lý ổn định và thực hành các phương pháp bảo vệ thể chất khi học tập và chơi trực tuyến.
5. Thúc đẩy trách nhiệm bảo vệ môi trường kỹ thuật số
Trẻ được rèn luyện tinh thần tôn trọng bản quyền, quyền sở hữu trí tuệ và ý thức đóng góp vào một môi trường mạng lành mạnh, văn minh.
Tại sao Miền 4 là nền tảng thiết yếu?
An toàn và đạo đức số là nền móng để trẻ tự tin phát triển các năng lực số khác. Một học sinh giỏi lập trình hay thiết kế nhưng thiếu kỹ năng bảo mật hoặc ứng xử đúng mực có thể gặp rủi ro nghiêm trọng.
Ngoài ra, nghiên cứu của UNESCO – “Safe to learn and thrive: the role of education in ending violence against children in school and beyond” (30/03/2025) nhấn mạnh vai trò của giáo dục trong ngăn chặn bạo lực (bao gồm cả bạo lực trực tuyến), và ghi nhận rằng 26 quốc gia cam kết cải thiện chương trình giảng dạy nhằm ngăn ngừa bạo lực, bao gồm an toàn số
Mô hình phát triển Miền 4: Nhà trường – Gia đình – Công nghệ đồng hành
Để trẻ rèn luyện an toàn hiệu quả, cần có sự phối hợp từ ba phía:
Nhà trường
Tích hợp an toàn vào môn Tin học hoặc hoạt động ngoại khóa. Sử dụng các tình huống thực tế để học sinh luyện kỹ năng ứng phó.
Gia đình
Phụ huynh cần trò chuyện cởi mở về trải nghiệm trực tuyến của con, đặt giới hạn thời gian sử dụng thiết bị, hướng dẫn cách xử lý khi gặp tình huống nguy hiểm.
Công nghệ đồng hành
Sử dụng phần mềm kiểm soát truy cập, công cụ lọc nội dung và ứng dụng học tập an toàn. Các nền tảng giáo dục số như TSAK có thể tích hợp bài kiểm tra để đánh giá năng lực an toàn của học sinh, từ đó đưa ra lộ trình rèn luyện phù hợp.
Khi ba yếu tố này cùng đồng hành, trẻ không chỉ học cách bảo vệ bản thân trên mạng, mà còn hình thành thói quen ứng xử có trách nhiệm và bền vững trong môi trường số.
Kết luận – Đầu tư vào Miền 4 là đầu tư vào năng lực sống số của học sinh
Trong kỷ nguyên số, nơi ranh giới giữa thế giới thực và thế giới ảo ngày càng mờ nhạt, an toàn không chỉ là một kỹ năng, mà là một năng lực sống. Trang bị cho trẻ miền năng lực này từ sớm giúp các em tự tin, bản lĩnh và có trách nhiệm trong mọi hoạt động trực tuyến.
Đây chính là bước nền để trẻ phát triển toàn diện, sẵn sàng tham gia vào nền kinh tế số và xã hội số một cách an toàn, hiệu quả và bền vững.
Xem thêm: Hướng dẫn đăng ký bài đánh giá năng lực số: Chìa khóa để cá nhân hóa hành trình học công nghệ
Nếu ba mẹ quan tâm đến việc cho đánh giá năng lực công nghệ chính thống từ sớm có thể liên hệ qua những phương thức sau:
Teky Edtech – Đào tạo lập trình Online cho trẻ em
Facebook Messenger: m.me/1252378011541630
Zalo OA: https:/zalo.me/hocvienteky
Hotline: 1900 3168
Email: truyenthong@teky.edu.vn
Website: https://edtech.teky.edu.vn/danh-gia-nang-luc-cong-nghe
