Giáo dục STEM tại Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để bứt phá trong bối cảnh chuyển đổi số và cách mạng công nghiệp 5.0. Tuy nhiên, để thực sự đón đầu làn sóng STEM toàn cầu, Việt Nam cần vượt qua nhiều thách thức về phổ cập và nâng cao chất lượng đào tạo trong hệ thống giáo dục phổ thông. Bài viết này phân tích vị thế hiện tại, các mô hình đào tạo và vai trò then chốt của phụ huynh trong việc chuẩn bị hành trang công nghệ cho thế hệ trẻ từ 7–18 tuổi.
STEM – “xương sống” của nền kinh tế tri thức toàn cầu
Trong thời đại công nghiệp 5.0 và toàn cầu hóa, STEM (Khoa học – Công nghệ – Kỹ thuật – Toán học) đã trở thành nền tảng cốt lõi cho sự phát triển bền vững của mọi quốc gia. Giáo dục STEM không còn là một lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết để xây dựng nguồn nhân lực có năng lực đổi mới, thích ứng và dẫn dắt sự phát triển kinh tế – xã hội.
Theo dự báo từ UNESCO và Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), hơn 75% các công việc trong tương lai gần sẽ yêu cầu kỹ năng liên quan đến STEM. Từ trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, đến tự động hóa – công nghệ đang tái định nghĩa mọi ngành nghề, và STEM chính là chiếc chìa khóa để thế hệ trẻ không bị bỏ lại phía sau.
Xem thêm: Tổng Bí thư Tô Lâm: Thế hệ trẻ Việt Nam cần tự tin bước ra thế giới, làm chủ công nghệ
Việt Nam đang ở đâu trong làn sóng STEM toàn cầu?
Trong khi nhiều quốc gia phát triển như Mỹ, Hàn Quốc, Singapore đã tích hợp giáo dục STEM vào chương trình phổ thông từ rất sớm và một cách bài bản, thì tại Việt Nam, giáo dục STEM dành cho học sinh từ 7-18 tuổi vẫn đang trong giai đoạn khởi đầu.
Đến năm 2020, Bộ Giáo dục và Đào tạo mới chính thức ban hành Công văn số 3089/BGDĐT-GDTrH ngày 14/08/2020, hướng dẫn tổ chức giáo dục STEM trong các cơ sở giáo dục phổ thông. Đây là cột mốc đánh dấu sự thay đổi trong định hướng giáo dục, khi Việt Nam bắt đầu đưa STEM trở thành một nội dung chính thức trong chương trình dạy học từ cấp tiểu học đến trung học cơ sở. Tuy nhiên, đây vẫn là bước đi sơ khai so với tiến trình lâu dài và đồng bộ mà các nước tiên tiến đã thực hiện.
Tuy nhiên, Việt Nam vẫn sở hữu nhiều tiềm năng để bứt phá. Lực lượng học sinh đông đảo, khả năng tiếp cận công nghệ ngày càng cao, cùng với sự tham gia của các tổ chức giáo dục như Teky và sự đồng hành tích cực từ phụ huynh – chính là những yếu tố nền tảng để STEM phát triển mạnh mẽ nếu có chiến lược đầu tư đúng đắn và đồng bộ.
Các mô hình giáo dục STEM tại Việt Nam
Mô hình đào tạo tại các trường học và trung tâm
Tại Việt Nam, giáo dục STEM hiện đang được triển khai theo hai nhóm mô hình chính:
- Trong trường phổ thông: Sau khi Bộ GD&ĐT ban hành Công văn 3089/BGDĐT-GDTrH (năm 2020), nhiều trường đã bắt đầu lồng ghép STEM vào chương trình học thông qua các hoạt động tích hợp môn học, dự án liên môn hoặc câu lạc bộ ngoại khóa. Tuy nhiên, việc triển khai chưa đồng đều, còn phụ thuộc vào điều kiện cơ sở vật chất và năng lực giáo viên từng trường.
- Tại các trung tâm giáo dục công nghệ: Các trung tâm như Teky đang đóng vai trò quan trọng trong việc đào tạo chuyên sâu về STEM cho học sinh 7-18 tuổi. Các chương trình tại đây thường áp dụng phương pháp Project-Based Learning, cho phép học sinh thực hành lập trình, robotics, thiết kế 3D, AI, điện tử… qua các dự án thực tế, từ đó phát triển năng lực tư duy, sáng tạo và giải quyết vấn đề.
Các sáng kiến từ tổ chức giáo dục và sân chơi quốc tế
Bên cạnh mô hình đào tạo, nhiều tổ chức giáo dục tại Việt Nam còn chủ động phát triển các sáng kiến thúc đẩy STEM trong cộng đồng, tiêu biểu như:
Teky Edtech – Hệ sinh thái học STEM trực tuyến tiên phong tại Việt Nam
Trong xu thế học trực tuyến bùng nổ hậu đại dịch, Teky Edtech khẳng định vị thế tiên phong với chương trình STEM duy nhất tại Việt Nam được Bộ và Sở Giáo dục thẩm định. Nền tảng này cung cấp các khóa học lập trình, thiết kế và multimedia dành cho học sinh từ 7–18 tuổi, với lộ trình cá nhân hóa, nội dung tương tác cao và chứng chỉ chuẩn quốc tế.
Đặc biệt, Teky Edtech đã được Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) vinh danh trong Top 16 dự án đổi mới giáo dục toàn cầu, khẳng định tầm ảnh hưởng và chất lượng đào tạo mang tính quốc tế. Với mô hình học tập linh hoạt, Teky mở rộng cơ hội tiếp cận STEM chất lượng cao cho học sinh ở cả những khu vực chưa có trung tâm đào tạo bài bản – góp phần rút ngắn khoảng cách công nghệ và thúc đẩy bình đẳng giáo dục trên toàn quốc.
Cuộc thi Tin học Quốc tế HKICO (Hong Kong International Computational Olympiad):
Đây là sân chơi quốc tế về tư duy và lập trình dành cho học sinh từ 7 tuổi trở lên được tổ chức hằng năm ở Singapore. Nhiều học sinh Việt Nam, thông qua các trung tâm như Teky, hoặc chỉ luyện thi online tại nhà qua Teky Edtech đã đạt huy chương và giải thưởng lớn tại sân chơi này. Việc tham gia các kỳ thi quốc tế không chỉ nâng cao kỹ năng chuyên môn, mà còn giúp học sinh rèn luyện sự tự tin, khả năng tư duy toàn cầu và chuẩn bị cho những lộ trình học tập quốc tế trong tương lai.
Vai trò quan trọng của phụ huynh trong giáo dục STEM
Phụ huynh giữ vai trò then chốt trong việc định hướng và hỗ trợ con tiếp cận giáo dục STEM, đặc biệt với học sinh trong độ tuổi từ 7–18. Việc tạo ra môi trường học tập tích cực tại nhà, khuyến khích trẻ khám phá khoa học, công nghệ và sáng tạo thông qua thực hành là yếu tố quan trọng giúp trẻ hình thành hứng thú và kỹ năng cần thiết.
Phụ huynh có thể đồng hành bằng cách lựa chọn chương trình học phù hợp với độ tuổi và năng lực của con, hỗ trợ con trong các dự án cá nhân, và phối hợp với nhà trường, trung tâm giáo dục để xây dựng lộ trình học STEM hiệu quả. Sự chủ động của phụ huynh không chỉ giúp trẻ nâng cao tư duy logic và sáng tạo, mà còn trang bị nền tảng vững chắc cho con phát triển trong thời đại số hóa và đổi mới không ngừng.
